Kalmaruniónin
Virgar T Dalsgaard hevur skriva áhugaverda grein um Kalmaruniónina.
17. juni í 1397 bleiv KALMARUNIÓNIN skipað, og soleiðis fekk Margreta Valdemarsdóttir tann Fyrsta staðfest formelt, at Erik av Pommern bleiv góðkendur sum kongur fyri øll Norðanlondini.
Erik var sonur systirdóttir hennara.
Margreta hevði annars leingi rátt óbeinleiðis í øllum teimum norrønu Ríkjunum hvør sær, sum varafólk fyri sín ómynduga óvitason Oluf; men nú fekk hon øll londini sjóvaði saman í eina reella samgongu undir tí óroynda skyldmanninum Eriki.
Tað var eitt politiskt bragd, og tað var jú hon, sum reelt ráddi; skyldmaður hennara, Erik kongur var bara regentur av navni, og mátti heilt rætta seg eftir Margretu, so leingi, sum hon livdi.
Við landinum Norra komu Føroyar, Ísland og Grønland inn í samgonguna; við Svøríki kom Finnland uppí, so tað bleiv ein sterk og geografisk víttfevnandi samgonga.
Margreta var yngsta dóttir Valdemar Atterdag, og líka sum pápin eitt strategiskt og pragmatiskt geni. Tankin um eina norrøna samgongu var ótrúliga skilagóður og hevði politiskt kunnað bjargað Norðanlondum og spart nógv blóð; tíverri komu ússaligir og veikir eftirmenn, sum sorlaðu hennara stórsligna projekt.
Margreta tók sær embæti sum marskur og drostur. Hon skerdi valdið hjá Ríkisráðnum. Hon setti forboð fyri, at stórmenn kundu forskansa seg á vælvardum borgum, har teir førdu sín heilt privata makt-politikk.
Tey stórgóðsini, sum teir høvdu lagt undir seg, eftir Valdemar Atterdag eksproprieraði hon og tók aftur undir krónuna.
Hon fekk Landstingið at viðtaka eina sera modernaða lóg um "Dronning Margrethes Fred", sum kyrraði teir militantu og krígsgalnu aðalsmenninar.
Smb. ta lógina skuldu ikki bara allir stórmenn, men eisini vanligir borgarar lova at halda allar landsins galdandi lógir, har fyrr sjálvur regenturin hevði skullað undirskrivað ein hardan hondfestning um at rætta seg eftir Ríkisráðnum ella stór-borgarunum.
Hon leggur altso lunnar undir eitt "upplýst" einaveldi.
Men tað var næstan neyðugt, so egoistiskt, sum nógvir stórmenn tíggjaðu sær tá á døgum.
Hennara eftirmæli er eitt sindur dálkað av, at tað gingu ræðuligar søgur um, at hon skuldi hava beint fyri tí ikki serliga gløgga soninum, Olufi. Tað bleiv sagt, at hon kvaldi hann undir einari pútu.
Henda ræðslusøga er kortini heilt ódokumenterað!
Margreta doyði í 1412, og við henni helt tann pragmatiski politikkurin í Norðanlondum uppat í longri tíð.
Virgar T Dalsgaard
Mest lisið í farnu viku
Samband
Heygsvegur 8
490 Strendur