Úr vestasta Kina, Xinjiang, frættist frá hópi av “umskúlingar- og venjingar-legum”, har ein miljón fólk eru innibyrgd til at skilja og lýða landsins lógir.

Kommunistastjórnin í Beijing sigur alment, at talan er um savningarlegur, har “búfólkini” læra ymisk yrki og førleikar í einum “litføgrum” umhvørvi.

Leingi hevur prutlað undir lokinum í Xinjiang landslutinum, tí at myndugleik-arnir í Beijing hava sent miljónir av etniskum Han-kinverjum hagar at búgva.

Orsøkin til mótstøðuna er, at í Xinjiang eru flestir íbúgvar Uigurar, eitt turk-meniskt fólkaslag vestaneftir við muslimskari trúgv. Har sum muslimar eru meiri- ella minniluti av íbúgvunum í einum landi, verður rók og borgarakríggj.

Men sjálvt muslimar koma til kort fyri eini kommunistiskari yvirvøld, tí hon er totaliter og tolir ikki ideologiska mótstøðu ella øðrvísi hugsan frá nøkrum.

Tað krevst ikki meiri enn ein ósemja ella enntá bert eitt kjak við ein almennan tænstumann, so verður borgarin dømdur til uppihald í eini savningarlegu.

Fangar klaga um, at teir vórðu harðliga viðfarnir og heilavaskaðir fyri at hugsa sum og draga línuna hjá kommunistiska Beijing.

Ovasti politiski leiðarin, ið Beijing hevur sett at stýra Xinjiang, er sjálvur Uigurur, men verjir sjónarmiðini hjá Beijing um hesar fangalegur, tí tær eru “útbúgvingarstøð hjá sjálvbodnum” búfólkum, ið eru innibyrgd har at læra.

Har fáa tey “lesandi” ókeypis uppihald og mat hvønn dag, og tað halda kommunistisku myndugleikarnir vera nóg góð og gagnlig orsøk til legurnar.

Í risa stóra (1,7 mió km2 = Vestevropa) og vestasta og tunt fólkaða kinesiska landslutinum Xinjiang búgva 22 mió fólk. Uigurar telja slaka helvt, 10 mió. Mao-stjórnin  hertók Tibet tíðliga í 1950-unum og hevur síðan kúgað tibet-anska fólkið, so tey hava mist egið mál og mentan, men ikki trúnna á Budda.

Helst líða Uigurar, teirr mál og mentan somu lagnu sum Tibet í kinesisku kvørnini. Men fer at eydnast Beijing at pilka muslimska tramanskapin burtur úr Uigurum. Tað hevur eingin makt klárað at gjørt við muslimar nakrastaðni, hava teir fyrst fingið fótin fastan.