Í dag, 27. februar 2025, verður Eyðun Andreassen 80 ár

Eyðun vaks upp í Skúvoy og Havn saman við trimum brøðrum, og foreldur hansara vóru lærarahjúnini Elisabeth, f. Kamban, úr Havn, og Petur Andreassen, ættaður av Velbastað.

Studentaárini arbeiddi Eyðun um sumrarnar í Útvarpi Føroya og var kendur fyri góðu útvarpsrøddina. Lestrarárini i Oslo møtti hann og giftist við Astri Luihn, sum kom við honum til Føroya. Saman eiga tey dóttrina Mariu, dótturmannin Håvard og tvey abbabørn.

Eyðun varð professari í fólkaminnisfrøði í 1996.

Eyðun hevur verið virkin á mongum økjum. Hann er magistari frá Oslo universiteti í fólkaminnisfrøði, søgu og fólkalívsfrøði, og liðugur við útbúgvingina kom hann heim í starv á Landsskjalasavninum.

Eyðun arbeiddi á Føroyamálsdeildini á Fróðskaparsetri Føroya frá 1988 til 2015 og undirvísti mongum lesandi, sum lósu føroyskt og skaldskap av manna munni bæði í grund- og framhaldsnáminum.

Fyrst í 1990-árunum gjørdi hann saman við Turið Sigurðardóttur og Jóan Paula Joensen eitt nýskapandi skeið fyri høvuðsgreinarlesandi um “Tá nútíðin kom til Føroya”. Eitt annað áhugavert skeið var um talusnildi.

Eyðun er ein týðandi rødd í orðaskiftinum um føroyska dansin. Hann legði úr hondum bóklingin “Føroyskur kvæðaskaldskapur” ætlaður til brúks í byrjanarundirvísing á Føroyamálsdeildini. Hann skrivaði álit um Føroyskan dans – ein stutt lýsing í 1996, hann savnaði og gav út Traðarbókina – kvæðabókina hjá Tróndi á Trøð, 1999 og skrivaði hópin av greinum til vísindalig tíðarrit, føroysk eins og útlendsk.

Miðlar og mentan hava verið høvuðstættir í tí, sum Eyðun hevur lagt úr hondum. Hann gav í 1981 út frágreiðingina “Fjernsyn på Færøerne”. Í 1986 gav hann út bókina Úr søgn og søgu um søguligar keldur til sagnir.

Fólkslig mentan og samveruformar eru megináhugamál. Eyðun gjørdi vísindaliga hugtakið “fólksligt almenni”, sum er evnið í doktararitgerðini Folkelig offentlighed (1992). Økið hjá fólksliga almenninum er gerandislívið, tað talar ikki við nakran – har er einki publikum sum í borgaraliga almenninum (offentligheitini). Tað, sum fer fram í fólksliga almenninum, er ætlað tí fólksliga kollektivinum – luttakarunum sjálvum.

Í ritgerðini kannaði Eyðun, hvussu fólksligu almennini møttu modernaða samfelagnum og teimum nýggju miðlunum, eitt nú sjónvarpi. Síðan komu “sosialu miðlarnir”, sum í fyrstuni tóktust vera fólkslig almenni.

Eyðun skrivaði hugvekjandi greinir um samanbrestin millum kvæða- og dansimentanina og samtíðar modernaða mentan í “Folkelig kultur på massemedias dagsorden” og “Kulturelle holdninger til krisen og gjenopbygningen” í 1995. Eitt sjónarmið hjá Eyðuni er, at skaldskapur av manna munni eigur at fáa ein nútímans vinkul og pláss í nútíðar fólksliga almenninum.

Eyðun arbeiddi við kvæðum og sagnum, og í 2014 gav hann út bók um tað triðja stóra tekstslagið í skaldskapi av manna munni, bókina Ævintýr. Í henni standa sermerktar uppskriftir av ævintýrum, sum Eyðun greinaði og tulkaði. Hann vísti á, at í hesum ævintýrunum mugu dreingirnir, sum fara út í heimin fyri at verða menn og vinna á alskyns trupulleikum, fáa hjálp frá kvinnum, tá ið á stendur.

Lívslanga vinalag mítt við Eyðun og Astri byrjaði eitt summarið mitt í 1970-árunum, tá ið vit vóru við í studentakabarettini.

Saman við hópi av øðrum nýliga útbúnum stovnaðu vit tíðarritið Brá, sum vit ritstjórnaðu í tíggju ár. Endamálið við Brá var at leggja dent á bóka- og listaummæli, samtíðarligar mentagreinir og myndlist.

Hjartaliga til lukku við degnum, Eyðun. Takk fyri alt, sum tú hevur avrikað, og takk fyri gott samstarv og vinalag.

Vit ynskja tær alt tað besta.

Malan